De zieke nier: chronische nieraandoeningen

Chronische nieraandoeningen
image
Symptomen

De meeste mensen worden doorverwezen naar een nierspecialist wegens abnormale bloed-of urine analyses. Meestal hebben ze weinig of zeer aspecifieke klachten, behalve als de nieraandoening al zeer gevorderd is.
Veel mensen zeggen op de raadpleging: ‘dokter, ik begrijp niet goed dat ik een nierprobleem heb, want mijn nieren doen geen pijn.’

Bij nierproblemen merkt men vooral het gevolg van de gedaalde werking van nieren, zeker als de globale werking minder dan 50% van de normale werking wordt .

De nieren zorgen samen met de lever voor de verwijdering van de afvalproducten van de stofwisseling. Bij verminderde werking van de nieren kunnen deze afvalstoffen zich opstapelen en ‘wordt het bloed vergiftigd’. Aangezien ons lichaam een grote reservecapaciteit heeft, geeft dit pas laattijdig klachten.Vaak klagen de nierpatiënten van vermoeidheid en toegenomen slaperigheid. Ook jeuk en droge huid komen frequent voor. Vaak staan digestieve klachten op de voorgrond: verminderde eetlust, misselijkheid (soms braken), buikpijn, minder smaak bij het eten, vermagering. Al deze klachten kunnen ook bij vele andere aandoeningen voorkomen en de diagnose van chronisch nierlijden wordt vaak laattijdig gesteld. Regelmatige controle bij de huisarts met controle van o.a. de bloeddruk en bloed-en urineanalyse helpen om nieraandoeningen tijdig te detecteren en een aantal verwikkelingen te voorkomen. 

De nieren spelen een belangrijke rol in de regeling van de bloeddruk en de meeste nierpatiënten zullen een verhoogde bloeddruk hebben en hiervoor medicatie moeten innemen. Soms veroorzaakt dit hoofdpijn of minder goed zicht, maar het kan ook met weinig of zelfs geen klachten gepaard gaan.

Ook kan de water-en zouthuishouding verstoord zijn. Vooral bij zoutrijke voeding, is de kans op vochtretentie groot. Dat uit zich in gezwollen voeten met een verergering in de loop van de dag . Typisch is dat men putjes kan duwen in de gezwollen benen en dat die putjes even zichtbaar blijven. Sommige mensen hebben ’s morgends gezwollen oogleden. Ook kan het vocht zich ophopen thv de longen. Dat veroorzaakt soms een prikkelhoest. Ook
merken de mensen dat ze niet goed plat kunnen liggen in bed en hebben ze enkele kussens nodig om comfortabel te zijn. Bij kleine inspanningen kan er ademnood optreden. De meeste nierpatiënten worden behandeld met waterafdrijvende medicatie en MOETEN een zoutarm dieet volgen.

De nieren maken ook EPO (erythropoetine) aan. Dit hormoon zorgt ervoor dat ons lichaam rode bloedcellen aanmaakt. Een tekort aan EPO veroorzaakt bloedarmoede.Bloedarmoede uit zich o.a. in vermoeidheid, concentratiestoornissen en verminderde inspanningstolerantie. Vaak denken de mensen gewoon dat ze ‘ouder worden’…Gelukkig verbeteren de klachten vrij snel als er EPO wordt opgestart.


De zenuwgeleiding wordt vaak aangetast en dit kan een brandend of tintelend gevoel in de benen geven.

De meeste klachten verbeteren als de afvalproducten verwijderd worden via dialyse,maar sommige kunnen onomkeerbaar zijn, zeker als de diagnose van ernstig nierlijden zeer laat wordt gesteld.

De nieren spelen ook een rol in de botstofwisseling. Nierpatiënten hebben een tekort een actief vitamine D en zullen daardoor te weinig calcium opnemen uit de voeding. Tegelijk wordt er te weinig fosfor geëlimineerd. Om dit te compenseren worden de bijschildklieren hyperactief en dit verstoort de botstofwisseling. Het bot wordt broos en calcium en fosfor stapelen zich op ‘op de verkeerde plaats’. Hierdoor zullen bloedvaten en hartkleppen sneller verkalken. Ook thv de spieren en pezen kunnen deze abnormale verkalkingen voorkomen en pijn veroorzaken,vaak pas in een vergevorderd stadium.
Een bloedafname met o.a. bepaling van het bijschildklierhormoon kan deze afwijkingen vroegtijdig aantonen. Behandeling met calciumsuplementen en actief vitamine D kan de werking van de bijschildklieren terug normaliseren, op voorwaarde dat dit tijdig opgestart wordt.

Soorten aandoeningen

In het algemeen werken de nieren minder goed op hogere leeftijd. Meestal stelt dat geen problemen omdat de nieren een grote reservecapaciteit hebben.Zo kan iemand die met 1 nier is geboren een volstrekt normaal leven leiden.
Een aantal andere aandoeningen kunnen wel nierproblemen veroorzaken of verergeren, zodat dialyse nodig wordt.

Soms wordt een nierbiopt uitgevoerd waarbij met een fijne naald een minuscuul stukje van een nier wordt weggenomen en onder de microscoop bekeken om een exacte diagnose te bekomen.
Dit wordt niet systematisch gedaan, alleen bij specifieke problemen : bijvoorbeeld als we denken aan aandoeningen waarbij een zware behandeling nodig is (en waar we dus zeker willen zijn van de exacte diagnose en ernst van het nierlijden) of bij patiënten met een niertransplantatie; enzovoort.
Vaak volstaan een grondige ondervraging en een klinisch onderzoek, in combinatie met bloed- en urineanalysen en medische beeldvorming (echografie, CT- scan, magnetische resonantie,…) .

Tegenwoordig zijn de meest voorkomende oorzaken van nierfalen (in de Westerse maatschappij) diabetes en hoge bloeddruk. Bij diabetes patiënten is het zeer belangrijk dat er regelmatig een bloed-en urineanalyse gebeurt om nierlijden vroegtijdig op te sporen.
Algemeen geldt dat hoe beter het suiker en de bloeddruk geregeld zijn, hoe langer de nieren zullen meegaan.
Hoge bloeddruk is niet alleen een teken van chronisch nierlijden, het versnelt ook de achteruitgang van de nierfunctie.Een zoutarm dieet en aangepaste medicatie kunnen de bloeddruk controleren en zo de nieren beschermen.
Overgewicht kan niet alleen hogere bloeddruk en diabetes in de hand werken, het zorgt ook voor een overbelasting van de nieren.
Lichaamsbeweging en gezonde voeding zijn voor iedereen aan te raden…
Roken is niet alleen schadelijk voor de bloedvaten thv het hart, het veroorzaakt overal vaatvernauwingen. Ook de bloedvoorziening van de nieren kan hierdoor in het gedrang komen. Patiënten met suikerziekte die roken, verhogen hun risico op hart-en vaatproblemen aanzienlijk.

Sommige mensen hebben aangeboren afwijkingen van de nieren. Meest voorkomend zijn de cystennieren.Ook ernstige reflux met herhaaldelijke opstijgende urineweginfecties, die niet tijdig behandeld worden, kunnen nierproblemen veroorzaken op latere leeftijd.

Bepaalde stoffen zijn toxisch voor de nier: zware metalen, contraststoffen (bij radiologische onderzoeken), sommige antibiotica of chemotherapeutica, ontstekingsremmers, lithium, cyclosporine, e.a., zeker bij langdurige inname of onaangepaste doseringen.

Uiteraard zullen ook ‘mechanische problemen’ de nieren beïnvloeden. Als de urinewegen langdurig geblokkeerd worden door bv stenen, een blaastumor of een te grote prostaat, zullen de nieren onherroepelijk beschadigd worden. Ook herhaaldelijke infecties van de nieren zullen littekenweefsel veroorzaken en zo blijft er steeds minder gezond nierweefsel over.

Veel autoimmuun aandoeningen (waarbij het lichaam een afweerstof maakt tegen eigen cellen en zo verschillende organen beschadigt) kunnen de nieren aantasten. Enkele voorbeelden zijn lupus, vasculitis, en rheuma.
Ook chronische infecties kunnen het immuunsysteem stimuleren en de productie van een eiwit uitlokken waarbij o.a. de nieren kunnen worden aangetast. Dit komt o.a. voor bij patiënten met chronische hepatitis, H.I.V., tbc ,…

Elke acute (=plots opgetreden ) aandoening met een ernstige weerslag op de werking van de nieren zal nadien zijn weerslag hebben.
De nieren bestaan uit een groot aantal kleine filtertjes + afvoerbuizen. Als er plots iets gebeurd met de nieren, dan zal een deel van die filtertjes/afvoerbuisjes afsterven en wordt er littekenweefsel gevormd. Het overblijvende ‘gezonde nierweefsel’ moet dan harder werken, wordt overbelast en zal ook sneller ‘verslijten’.
Dit zien we bv na een ernstige infectie of na een hartoperatie waarbij langdurige opname op de dienst intensieve zorgen nodig is. In feite geldt dit princiepe bij alle chronische nieraandoeningen : littekenweefsel wordt gevormd en het overblijvende weefsel wordt overbelast.

Optimale bloeddrukcontrole, niet roken,vermijden van overgewicht en van geneesmiddelen of onderzoeken die de nier kunnen beschadigen, blijft de boodschap.